Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Kabukları ortasında kalan kum yahut kurt üzere yabancı unsurları sedef salgılarıyla örterek inci meydana getiren istiridyelere tıpkı vakitte tabiatın su filtresi desek yanlış olmaz. Çünkü 2-3 yılda meydana getirdikleri istiridyelerle servet kıymetinde olan bu canlılar, suda adeta birer arıtıcı misyonu gören istiridyeler deniz ekosisteminde değerli bir yere sahipler. Kabuklarına günde 200 litreye kadar su alabilen istiridyelerin kimisi günde 50 litreye kadar su temizleyebiliyor. Pekala, tabiat için kıymetli misyonları olan bu minik canlılar arıtma sürecini nasıl gerçekleştiriyor?
Suyun kalitesini artıran ve canlıların sıhhatini koruyan istiridyeler, midyeler gibi bulundukları yerde sabit kalırlar. Ayakları ve başları olmayan istiridyeler bu sebeple yer değiştiremez. Kalpleri, hudut sistemleri ve kabukları ortasında tek bir kabuk kapayıcı kasları olan ve solungaç teneffüsü yapan bu canlılar kabukların aralanmasıyla sudaki oksijeni solungaçlarıyla soğururlar. Bu yolla sudaki bitkisel ve hayvansal planktonları da alıp beslenirler.
KİRLİ SUYU SEVİYORLAR
Yiyecek konusunda çok seçici olmayan istiridyeler, kirli deniz suyunu severler; sudaki algler, fitoplanktonlar ve besinlerle ömürlerini sürdürüyorlar. Yani su ne kadar kirliyse o kadar sevdikleri söylenebilir.Üstelik tabiatın mühendislik mükemmeli istiridyelerin solungaçları sırf teneffüs vazifesi görmekle kalmıyor, suyu filtreliyor ve besinleri topluyor. Filtreleme süreci ise şu formda gerçekleşiyor:
Kabuklarını açan istiridyelerin ‘sifon’ isimli yapıları, suyun içeri girmesine yer hazırlıyor. Bu su, istiridyenin solungaçlarından geçiyor ve bu süreçte planktonlar, mikroalgler, organik parçacıklar üzere hususlar ayrıştırılıyor. Hatta kabuklarına günde 200 litreye kadar su alabiliyorlar.
SUDAN AZOT VE FOSFORU ÇEKİYORLAR
İsitiridyelerin suyu filtrelemedeki başarısı üstteki fotoğrafta epeyce açık bir halde görülüyor. Fotoğraftaki akvaryumların ikisinde de birebir aynı kaynaktan alınmış sular bulunuyor. Lakin sağ taraftakinde istiridye yokken, sol taraftakinde istiridyeler yer alıyor. Suyu birkaç gün öylece açık havada beklettiğinizde, sağ taraftakinde süratle bakteri ve alg oluşumu görülüyor. Sol taraftakinde ise bu olmuyor. Daha doğrusu oluyor lakin oluşan bu organizmaları ve bunların oluşturdukları kolonileri istiridyeler filtreleyerek yiyor. Bu sayede su çok daha pak ve berrak gözüküyor.
İstiridyelerin solungaçlarının tüysü yapısı, suyun devamlı olarak hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket esnasında yararlı unsurlar, mukusla tutunuyor, istiridyenin ağzına gidiyor ve bu hususları besin olarak kullanıyorlar. Sindiremedikleri atık hususlar ise ‘pseudofekes’ isimli bir yapı oluşturularak dışkı yoluyla tekrar suya salınıyor. Çoğunlukla daha büyük, ağır ve tabana çökebilen hususlar olduklarından sudaki bulanıklık azalıyor. Üstelik istiridyelerin sudan çektiği azot ve fosfor üzere unsurlar, su kirliliğinin temel nedenlerini ortadan kaldırdığı için suyun genel kalitesi artıyor.
BİR TANESİ GÜNDE 50 LİTREYE KADAR SU TEMİZLEYEBİLİYOR
İstiridyelerin suyu filtreleme hüneri, boyutlarına ve cinslerine nazaran değişiklik gösterebilir. Kimisi günde 20 litre su temizlerken kimisi 50 litreye kadar çıkabiliyor. Hülasa en yeterli paklık gruplarından istiridyeler, doğal su arıtıcıları olarak su altı ekosisteme katkı sağlıyorlar ve sucul ömrün sıhhati için çok değerli.
İstiridyelerin ekosistem içindeki bu rolleri, gerçek ömürde da gözlenerek doğrulandı. Bir vakitler ABD’nin Chesapeake Körfezi’ndeki ırmaklarda bol ölçüde istiridye bulunuyordu ve bu ırmakların suları son derece berraktı. Fakat bu istiridyelerin bulunduğu kayalar, ırmaklardan geçen gemiler için tehlike oluşturuyor mazeretiyle söküldü ve yok edildi. Sonrasında ise ırmaklarda geri döndürülemez bir biçimde bakteri oluşumu gözlendi. Hastalık yapan bakterilerin sayısı arttı, suyun tuzluluk oranı süratle azaldı. Var olan istiridyeler de süratle ölmeye başladı. Şu anda, o zamanlardakinin yüzde 1’inden daha az istiridye bu sularda ömrünü sürdürebiliyor.