İlk kez şahsî bir hususta yazacağım, o yüzden sürçü lisan edersem şimdiden af ola. Elimden geldiği kadar da objektif olmaya çalışacağım.
17 Kasım akşamı öğretmenim, kaygı ortağım, can yoldaşım, dizinin tabanında büyüdüğüm, birlikte türlü zorluğa göğüs gerdiğimiz biricik anneannem, Mersin’de tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yumdu. Bu dünyadaki 110 yıllık seyahatini tamamladı ve yeni bir seyahate çıktı. Yıldızlar yoldaşı olsun. Hakkını hiçbir vakit ödeyemem. Onca işin, kederin ortasında bir de torun büyüttü.
İFTİRALARA CEVAP
Mücadele içinde, sevgi dolu, üretken, optimist, kaliteli yaş alarak, örnek alınacak ve gerisinden yas tutulacak değil de alkışlanacak bir ömrü oldu. Bu yazıda hayat öyküsüne değinmeyeceğim. Bunun için kendisi hakkında yazılan “Çivi Çiviyi Söker”, “Muazzam Muazzez”, “Çiviyazılı Mektuplar” ve “Yaşadım Demek için Ne Yapmalı?” isimli kitapları okuyabilirsiniz. 1983-2015 yılları ortasında bir arada yaşadığımız için benim penceremden biraz kendisini anlatmaya, biraz da gerisinden vicdansızca atılan tatsız iftiraların sebeplerini sizlerle paylaşmaya çalışacağım.
“TANRI BENİ BURADA” UNUTTU DERDİ
Hiçbir aşırılığı olmayan, vaktini daima en yeterli halde değerlendirmeye çalışan, istikrar manzumesi bir insandı. Acısıyla, tatlısıyla hayatı bir bütün olarak görür, hüznünü yahut sevincini, her türlü hissini ölçülü yaşardı. Uzun ömrün en büyük dezavantajı olan sevdiklerini tek tek kaybetmesine karşın hayata hiç küsmedi. Daima üretti. Eşini, iki kardeşini, en yakın arkadaşlarını ebediyete uğurladı. Son yıllarda yaşadığımız kayıpları kendisine söyleyemiyorduk. En büyük korkusu kendisi hayattayken çok sevdiği iki kızına bir şey olmasıydı. “Tanrı beni burada unuttu” kederi.
Can dostu Prof. Dr. Mete Korkut Gülmen ile birlikte.
EMEKLİLİK YILLARI İÇİN “BİZ BU SAATTEN SONRA DEVLETE YÜKÜZ” DERDİ
Son yılı hariç sıhhati yerindeyken “Yahu biraz dinlen” dediğimde “Yukarıdaki boş oturduğumu görürse bu bir işe yaramıyor, yanıma alayım der” diye yanıt verirdi. Espriliydi, muzipti, komikti, beğenilen sohbetti, pak kalpliydi ve her şeyden değerlisi faziletli ve vicdanlı bir bilgeydi. Odağında hiçbir vakit maddi kar olmadı. Emeklilik yıllarını “Biz bu saatten sonra devlete yüküz, topluma borcumu bir halde ödemem lazım” diyerek geçirdi. Bırakın kötülük yapmayı, kimse hakkında berbat düşünmez, kimse hakkında makus konuşmazdı. İnsanların daima âlâ taraflarını görür, kin tutmaz ve bir aksilik yaşandığında da çabucak af ederdi. Karşısındakine “şekerim” diye hitap ederdi. Kendisi de esasen şeker üzere bir insandı…
AYDINLANMIŞ ANADOLU BEŞERİNİN BEDEN BULMUŞ HALİ
İçine doğduğu hayatı güzelleştirmek için emek ve efor sarf ederdi. Yolunun kesiştiği herkesin hayatına olumlu tarafta dokunmaya çalışırdı. 100 yaşından sonra bile yeni arkadaşlıklar kurmayı bildi, insan biriktirmeye ihtimam gösterdi. Sayesinde okuma ve çalışma imkânı bulduğu Atatürk’e, kurduğu cumhuriyete ve ulusa karşı kendisini daima borçlu hissetti. Ulusun çıkarlarını her şeyin üstünde gören, ihtilallerin eseri, gerçek idealist bir aydın olarak bilim yapmanın yalnızca akademik çevrelere ilişkin bir ayrıcalık olmadığının ayaklı ispatıydı. Muazzez İlmiye Çığ hem Cumhuriyet’in canlı şahidi, hem de Cumhuriyet gayelerinin, yani aydınlanmış Anadolu beşerinin beden bulmuş haliydi.
GENÇLERE DAİMA SAHİP ÇIKTI
Birikimini ulusla paylaşmaya başladığı 80 yaşından sonra da çok doğal olarak Cumhuriyet’in bir simgesi ve milyonlarca insanın sevgilisi haline dönüştü. Bu sevgi gerçek manada şartsız bir sevgiydi. Kitap fuarlarında, katıldığı imza günlerinde binlerce insanın kendisine “Hocam ilah bizim ömrümüzden alsın, sana versin” dediğine ben şahsen şahit oldum. Bunu diyenlere “Demeyin şöyle” diye sitem ederdi. Tek lakin tek umudu gençlikti. Toplumsal medyada gençlerden umutsuz olduğuna dair, kendisine atfedilen palavra sözler, yazılar dolaşır durur. Bilakis gençler hakkında makus konuşanlara “Biz bu çocuklara daha düzgün bir dünya bırakmıyoruz ki onlara kızalım” kaygısı.
Müze yılları. Mesai arkadaşı Hatice Kızılyay ile birlikte.
AKADEMİ SEVDASI YOKTU
İstanbul Arkeoloji Müzesi’ndeki misyonundan emekli olduktan sonra köşesine çekilip oturmak yerine kendi konusu olan Sümer ve Hitit uygarlıkları, bunların dinler üzerindeki ve Anadolu’daki izleri, Türklerle alakaları hakkında herkesin anlayacağı lisanda kitaplar yazdı, hem yurtdışında hem de yurtiçinde konferanslar verdi, televizyon programlarına çıktı. Sayısız ödül ve plâkete layık görüldü. 90’ından sonra İstanbul Üniversitesi tarafından fahri doktorayla onurlandırıldı. Her ne kadar bir akademi sevdası olmasa da bununla çok övünürdü.
İNGİLİZCEYİ ÖĞLEN ORTALARINDA ÖĞRENDİ
Sayesinde ulus; yazdığı ve anlattığı hususlar hakkında bilgi sahibi oldu. Yapıtları birçok öbür kitaba, kaynağa referans oldu. Birtakım kitapları Almanca, İngilizce ve Farsçaya çeviri edildi. Bütün bunları 80 yaşından sonra yaptı. Daktiloyla başladığı yazın hayatına bilgisayar kullanmayı kendi kendine öğrenerek (ki İngilizceyi de müzede çalışırken ve iki çocuk büyütürken öğlen yemeği ve tuvalet ortalarında kendi kendine öğrenmişti) devam etti. Okumaya ve öğrenmeye tutkulu, yeniliklere açık, özgür niyetli ve iradeli, hayatı siyah ve beyaz olarak görmeyen, yiğit bir bayandı. Bazen geceleri uyku tutmazdı. Bakardım odasının ışığı yanıyor, saat sabahın 3’ünde kitapların ortasına gömülmüş, çalışıyor. Kapısını tıklayıp yanına giderdim. “Kafama bir şey takıldı ona bakıyorum” der anlatmaya başlardı. En hoş sohbetlerimizi bu türlü gecelerde yapardık.
“Gözlerimi yumdum açtım, bir baktım 100 yıl geçmiş” kaygısı.
“HİÇ Mİ BERBAT TARAFI YOKTU” DİYE SORARSANIZ…
Sevgili okurlar, kendisiyle ve geçirdiğimiz günlerle alakalı sayfalar, ciltler dolusu yazabilirim fakat benim için o kadar özel bir insandı ki şimdilik bu büyülü ve hoş anılar müsaadenizle bende kalsın. “Hiç mi makus tarafı yoktu?” diye sorarsanız yazının başında objektif olmaya kelam verdiğimin de şuurunda olarak “Bana nazaran yoktu” diye yanıt veririm. Elbette kendimi insan yargılama makamı olarak görmüyorum lakin 50 yıllık münasebetimiz içinde ben şahsen tahammül edilemeyecek bir tarafını görmedim. Ömrü üretme ve sevme eksenlerinde geçtiği için de gönül rahatlığıyla insanlaşma gayretimizin en nadide örneklerinden birisiydi diyebilirim. 110 yıllık ömrünü de bu formda noktaladı. Sıra dışı bir insandı. Aslında kendisini yakından tanıyanlar da bunları onaylayacaklardır.
12 EYLÜL’E GİDEN SÜRECİN MAŞASI OLMAKTAN ÖTEYE GİDEMEYEN PİYONLAR TARAFINDAN HOR GÖRÜLDÜ
Ve tabi ki seveni, sayanı olduğu kadar kendisi üzere düşünmeyen ve kendisini saymayan da çoktu. Üzerine basa basa ATATÜRK, CUMHURİYET, İHTİLALLER, ULUS, LAİKLİK, TAM BAĞIMSIZLIK, ÇAĞDAŞLIK ve TÜRK dediği için bu kavramlara ezelden beri alerjisi olan aşikâr olağan çevreler tarafından sayılmazdı. 2006 yılında yazdıkları için yargılandığında bir gazetecinin “Hüküm giyerseniz Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurur musunuz?” sorusuna “Ben ülkemi dışarıya şikâyet etmem!” dediği için liboş ve bölücüler tarafından beğenilen karşılanmazdı. Hayatının hiç bir periyodunda muhakkak siyasi görüşlere yahut bu görüşleri savunanlara yaranmaya çalışmadığı için yanlış anlaşılırdı. Akademisyen değildi ancak bilgisine, birikimine, tecrübesine daima başvurulduğu için birtakım kelamda bilim etrafları kendisine karşı önyargılıydı. Ülkenin yetişmiş takımlarının Atatürk ihtilallerini sahiplenmeyip, sırtlarını dönmelerine ve ithal ideolojiler peşinde koşmalarına üzüldüğü ve bunu söylediği için reaksiyon çekerdi. Kendileri üzere düşünmeyen herkesi faşist ilan eden ve kendilerini devrimci diye niteleyip, karşı ihtilalin, emperyalizmin ve hatta artık anneannemin mevti üzerinden hesaplaşmaya çalıştıkları 12 Eylül darbesine giden sürecin maşası olmaktan öteye gidemeyen piyonlar tarafından hor görülürdü. 110 yaşında bile gözleri ihtilallerin aleviyle pırıl pırıl parıldadığı için dinciler tarafından hakaretlere uğrardı.
40 YIL ÖNCESİNİN TEZ, PALAVRA VE İFTİRALARI
Nitekim vefatından çabucak sonra, daha vücudu vefat ettiği hastanenin morgundayken, toplumsal medya üzerinden kendisiyle hiçbir ilgisi olmadığı kanıtlanmış, 40 yıl öncesinin sav, palavra ve iftiralarıyla küfür edilmeye, karalanmaya, linç edilmeye başlandı. Toplumsal medya kullanmadığımız yahut bu rezilliği başlatanların hiçbirisini tanımadığımız için bizim sonradan haberimiz oldu. İşin komiği Muazzez Hanım da bu insanların hiçbirisini tanımıyordu hatta varlıklarından haberi bile yoktu. Hayatta olsa aslında güler geçer, hiç umursamazdı. Akbabaların yaptığı bu kara propagandadan etkilenip Muazzez Hanım’ı çok güzel tanıdıkları halde linç edilme kaygısıyla, kendi mahallelerinden yahut yankı odalarından dışlanma ya da politik doğruculuk derdiyle, taziye bildirilerini geri çekenler bile olmuş. Ne acı. Bu durum karşısında onların ismine bizim yüzümüz kızardı.
Dönemin Sağlık Bakanı tarafından meclis soru önergesine verilen yanıtlar:
SÖZ KONUSU “BELGELER” 40 YIL ÖNCESİNİN TEKZİP EDİLMİŞ HABERLERİ
Sevgili okurlar dokümanlarla yapıldığı söylenen karalama kampanyasında kelam konusu “belgeler” 40 yıl öncesinin tekzip edilmiş mecmua ve gazete haberlerinden ibaret. Bu palavra haberlerin mimarı olan muhabirlerin kabahat duyurusuna verilen takipsizlik kararını, yapan mecmuanın genel yayın yönetmeninin 2011 yılında yazdığı özür yazısını (belki ileride yeni özür yazıları da görürüz), TBMM’de bu mevzuyla ilgili soru önergesine verilen karşılıkları ve hatta iftirayı atanların suratlarını alamayıp palavralarına dahil ettikleri bir müze memurunun savcılığa verdiği dilekçeyi de eklerde bulabilirsiniz. Hiçbir somut kanıt olmamasına karşın köpürte köpürte büyük bir gazetecilik olayıymış, ortaya çok değerli bir şey çıkartılmış üzere bu palavraya bir sürü insan da ortak edildi.
İddialar ortaya atıldığında Nokta’nın genel yayın yönetmeni olan merhum Arda Uskan’ın özür yazısı:
TARAF TAKTİĞİ
Bu neye benziyor biliyor musunuz?
FETÖ kumpaslarıyla haksız yere yargılanan insanları, vefatlarından sonra, Taraf Gazetesinin davalar sürecinde attığı manşetleri, yaptığı yayınları kaynak göstererek tekrar karalamaya çalışmaya benziyor. Bu arada Muazzez Hanım kumpas davaları süreçlerinde haksız yere mahpusa atılan ve bugün vefatının akabinde yapılan terbiyesizliğe seyirci kalmayı tercih eden birçok gazeteciyi çıkıp savunmuştu. Bu artık sıradan bir şeymiş üzere geliyor olabilir lakin herkesin (hem de herkesin) korkup, sindiği o periyot için çok az insanın yürek edebildiği bir davranıştı.
Bu savlar, siyasi sebeplerle Cerrahpaşa’dan uzaklaştırılmış bir tabibin 1980’lerin çalkantılı ortamında Nokta dergisi ve Cumhuriyet gazetesi muhabirlerini kışkırtmasıyla başlayan palavralar yumağının günümüze yansımaları. O vakit amaç HZİ Vakfı ve Muazzez Hanım’ın kardeşiydi. Kendisinin ismi geçmiyordu bile. Bu palavralar ve amaç göstermeler sonucunda da bir terör örgütü tarafından vakıf bombalandı. İftiralar nelere kadir…
Yalanlardan nasibini alan ve vakfa aracılık yapmakla itham edilen Topkapı Sarayı Müzesi memuru Ahmet Aydın’ın savcılığa verdiği dilekçe. İtham sahipleri haber yapmak yerine senaryo yazsalar tahminen Türkiye’ye birinci Akademi Mükafatını getirirlerdi:
DÖRT BİN ŞAHISTAN BİR TANESİ DE ÇIKIP 40 YILDIR ŞİKAYETÇİ OLMADI
Gerçekler ise şöyle: Muazzez Hanım, annesi Hamide İtil’in vefatından sonra aile büyüğü olarak tekrar aile vakfı olan HZİ Nöropsikiyatri Vakfı’nın başkanı oldu. Bu tamamıyla sembolik bir başkanlıktı. Üniversitelerde yapılan araştırmalara takviye sağlamak için periyodun en ileri tetkik metotlarını bünyesinde barındıran vakıf, Muazzez Hanım’ın ABD’de yaşayan ve dünya çapında bir psikofarmakolog olan kardeşi Prof. Dr. Turan İtil tarafından kurulmuştu. Takip eden yıllarda 12 Eylül darbesinden sonra hükümet, sağ-sol çekişmesi yüzünden silahlı olaylara karışmış ve 5 yıl yahut üzeri ceza almış mahkumların (4000 kişi ve bir tanesi de çıkıp 40 yıldır şikayetçi olmadı) neden bu hareketlere karıştıklarını, neden cinayet işlemeyi bile göze aldıklarını ortaya çıkarabilmek için bir araştırma yapmayı planladı. Bu bütünüyle soru-cevap formunda anketlerden oluşan ve mahkumların ruhsal profillerini belirlemeye yönelik bir araştırmaydı. Bu gençler rehabilite edilebilirler mi? Sorulardan bir tanesi de buydu. Araştırmaya katılan tüm mahkumların imzalı isteği alındı. Turan İtil ve vakıftaki grubu araştırmanın fikir babası oldukları için bu anketleri dünya standartlarına uygun olarak hazırladılar ve vakıf çalışanı iki psikolog anketörleri eğitti. Araştırma yapıldı. Elde edilen anket bilgileri vakfa teslim edildi ve bunlar o vakit yalnızca ABD’de bulunan bilgisayar takviyeli bilgi süreç merkezlerine gönderildi. Sonra da ortaya çıkan sonuçlar Türkiye’de yayınlandı. Sonuçlar da tezgâhlarının bozulmasından korkan malum etrafları son derece rahatsız etti.
İşte üzerinde fırtına koparılan bir kaşık su bundan ibaret…
İddia sahibi muhabirler tarafından yapılan kabahat duyurusu için verilen takipsizlik kararı.
Bazen ateş olmayan yerden de duman çıkıyor. “Neden bu palavralar tekrar piyasaya sürüldü? Bu tantana neden yapıldı?” derseniz. Maalesef ülkemizde her şey rant konusu olduğu için Muazzez Hanım üzere simgeleşmiş bir ismin vefat haberi de belirli çevreler tarafından cumhuriyet bedellerine saldırmak için tam olarak da buna dönüştürüldü.
Yukarıdaki paragraf harici yazılanların, söylenenlerin tümü iftira ve palavradır sevgili okurlar. Bu palavraya ortak edilenler ve ortalıkta saygınlık ismine ahkâm kesen kuruluş ve bireyler ismine derin bir ıstırap içindeyiz.
Ayrıca bu duruma alet olmama cüret, fazilet ve vicdanını gösteren herkese kalpten teşekkür ederiz…
Ömer Dedeoğlu