Mustafa Kemal Erdemol
Elbette çıkarlar istikamet veriyor. Neyin, ne vakit, nasıl savunulacağını hisler değil, gelişmelerin seyri belirliyor. Uzun sayılmaz, bir kaç yıl evvel bir vakitler el üstünde tutulan bir Beşar Esad vardı. Aldığı neoliberal kararlarla batiya açılmaya niyetli, dünya kapitalizminin pazarı olmaya teşne bir önder iken artık onu devirenlerin gözünde çok pahalıydı.
Kaç kişi Fransa’nın Esad’a Légion d’honneur Nişanı verdiğini, İngiltere Kraliçesi Elizabeth’in Esad çiftiyle görüştüğünü, Papa 2. John Paul’un Suriye’yi ziyaret ettiğini anımsıyor? Ya da o yaşanmaz denen Esad idaresindeki Şam’ın, 2010 yılında yani ülkeye emperyal çullanma başlamadan yalnızca bir yıl evvel The New York Times tarafından dünyada ziyaret edilebilecek en uygun 7. kent seçildiğini bilen var mı?
Sadece İsrail’e yönelik siyaseti değişmediği için bilerek istikrarsızlaştırılan bir ülke olduğu bir gerçektir Suriye’nin. O denli ki vazifeye gelir gelmez, ıslahatlar yaparak, üç defa siyasi af ilan etmesi bile Esad’ı “şeytanlaştırılmanın” gayesi olmaktan kurtaramadı. Bunda elbette yaşattığı insan hakları ihlallerinin de tesiri yabana atılamaz.
ABD, İsrail, Türkiye, Katar Suriye aykırılığında birleştiler. Gayeye ulaşmak için IŞİD gibisi kümelerin varlığını münasebet gösterdiler. Sonuçta, hem bölgesel hem de memleketler arası ortamın dinamiklerinin değişmesiyle Esad İdaresi yıkıldı. ABD, İsrail üzere Esad’ı devirmek için büyük yatırım yapan aktörler artık bunun karşılığını almaya bakıyorlar.
Neler yapmadıları ki? hem İsrail hem de ABD muhalif kümeleri silahlandırıp, finanse ettiler. Jake Sullivan’ın, 2012’de Hillary Clinton’a gönderdiği bildiride “Suriye’de El Esas bizimle” dediğini unutan yoktur herhalde. Artık Esad idaresi bittiğine nazaran İsrail’in birinci işi yıllardır işgal altında tuttuğu Golan Dorukları ile etrafındaki bölgeler üzerinde denetimini pekiştirmek olacak. İsrail daha fazla toprak yutacak Suriye’de. ABD için de ülkeden geçen boru sınırlarını denetim etmek ana gaye. Yatırımlarının karşılığını alıyorlar böylelikle.
Heyet Tahriri Şam’ın lideri Ahmed Hüseyin el Şara’nın (Muhammed Colani) acemiliği yüzünden okunuyor. Grubundan de yönetme yeteneği ile öne çıkan olmadı. Çıkacak üzere de görünmüyor. Esad idaresinin kimi bakanları ile bürokratlarının yardımıyla şimdilik yönetim ediyorlar. Lakin idaresi tek başına ele aldıklarında işleri güç. Şiilerin, Arap Alevilerinin, Dürzilerin, İsmaililerin, Hıristiyanların, Kürtlerin, Türkmenlerin olduğu büyük çeşitlilik taşıyan bir Suriye’yi “çoğulçuluğa” alışmamış, bu hususta hiçbir tecrübesi olmayan HTŞ üzere bir yapının yönetmesi kolay değil. Ülke 80’lerin Afganistanına ya da günümüzün Libyasına dönebilir her an.
Kim ne derse desin, bu son dış müdahale Suriye’nin varolan sıkıntılarını daha da derinleştirdi. Aurıca Türkiye’nin uğraşacağı önemli bir Kürt sorunu var Suriye’de. Bu kümeler ABD’nin ülkenin petrol yataklarını denetim etmede yararlandığı yapılar.
İran da en kıymetli müttefikini kaybederek kendisine yönelik taarruzların artacağı bir periyoda girdi. Lübnan’daki İsrail/ABD tersi direniş ekseni de sıkıntı durumda artık. İran için Suriye’nin “yeni” rejimiyle işbirliği yapmaktan öteki deva de yok. Yakında bu ilgi kurulduğunda en azından ben şaşırmayacağım. Esad idaresinin çökmesinin Rusya’ya stratejik bir ortak kaybettirdiği ortada. Lakin Vladimir Putin için bu çok da kaygı edilecek bir kayıp üzere görülmüyor artık. O, diğer yerlerde, örneğin Batı Afrika’da nüfuzunu arttırmakla daha fazla meşgul. Suudi Arabistan’la, Mısır’la da alakalarını geliştirdi mi gerisini düşünmesine gerek yok.
Yani Suriye’deki değişiklikle önemli bir ABD/Batı aksisi eksen yok olmasa bile oldukça zayıflamış oldu.
Suriye’de olan bitene sevinen, ABD aykırısı olduğunu savunan İslamcılara “Karanliklar Prensi” Zbigniew Brzezinski’nin 1990’larda sarf ettiği kelamını anımsatayım: “Rusya-Çin-İran stratejik ittifakı biz Amerika’ya, kaosa, daima savaşlara karşı koyabilecek tek ittifaktır.”
Yaşasaydı bu ittifakın dağılmasına sevinirdi.
Dağıtıcılarına teşekkür de ederek.