Yılda iki kere sesinden, varlığından haberdar olduğumuz gizemli bir konuğumuz olurdu. Sıcağın ateş topu üzere göklerden aşağıya indiği günlerde taşın içindeki suya gelirdi. Sesi varlığının ispatıydı. Görmek için ne kadar çabalasak da kendisini göstermemeyi başarıyordu. Herhalde susuzluktan, kuraklıktan suyumuza tenezzül ediyordu. Yoksa yüzümüze bakmayacak kadar beşerden korkuyordu. Konuğumuz Marê Reş/Kara Yılan’dı. Karayılan ismi kendisini görmediğimiz içindi, tahminen benekliydi, tahminen white mocha rengindeydi, tahminen gri pulluydu. Seçeneklerimiz birden fazlaydı.
Görmediğimiz bize karanlık geliyordu. Tıpkı birinci atalarımızın görmediklerinden ilahlar yaratmaları üzere. Demek can çıkıyordu huy çıkmıyordu. Gelişini de diğer bir dost, Bozo haber ederdi. Kaygıdan olsa gerek öfkeli ve üst üste havlardı. Uzun süren bu gürültülü müsabaka gelişimizle biter, Bozo sessizleşir, konuğun sesiyle merhabalaşırdık. Birinci karşılaşmamızda kendisini öldürmek yahut korkutup kaçırmak için epey çabalamıştık. Tıslaması bir meydan okumaydı. Sessiz kalmamıştı onu öldürmek için gelenlere. Lakin savaşın bir hile olduğunu da pratiğiyle bize göstermişti, sesi vardı manzarası yoktu. Şimdilerde havalarda uçan dronların sesi üzere. Ya da sivil ve pak çocukların başlarına yağdırılan bombalar üzere ses vardı imgesi yoktu.
Nasıl bir kabiliyetse sesini işitiyor, kendisini görmüyorduk. Daha sonraki müsabakalarda sesini duyduğumuz Marê Reş’i artık görmek istiyorduk. Kaşını, gözünü, endamını görmekti dileğimiz. Göstermedi kendini. Direndi ve bir ilah üzere kaldı aklımda. Vakti ve bitişi tayin eden oydu. Bize karşı verdiği görünmeme direnişini zaferle taçlandırmıştı. Gelişinin emeli vardır, hepi topu bir avuç su içindi ne ziyan ne de ziyanı oldu. Minneti dağ başınaydı, tabiatın sunduğuyla yetinerek verdiği savaşı muvaffakiyete ulaştırmış ve varlığını devam ettirmişti. Yeraltında saklanarak dinleri ve lisanları korumuş rahiplerin çilekeş sabrı üstün gelmişti. Bugün farklı alanlarda yeraltında milyonlarca insan ömür çabası veriyor. Tüneller, metrolar, sığınaklar beşerlerle dolu. Tabi yeni sistemin inşası için kurbanlar gerek. Zayıf düşmüş, hırpalanmış kurbanlar gerekiyor.
Ülkede ne kadar kötülük, olumsuzluk varsa, dört bir taraftan kuşatılmış öteki ve öteki bile kabul edilmeyen; sesi duyulan ancak varlığı inkâr edilen Kürtlerin üzerine rahatlıkla yıkılabiliyor. Bu kibirli alışkanlık bize bir kere daha gösterdiği can çıkıyor lakin huy çıkmıyor. Günahkâr lazım bu topluma. Birinci atılan taştan toplu atılan taşlara vardık. Birkaç hafta evvel 15 yaşında mülteci bir çocuk Sarıyer parkında arkadaşlarıyla oynarken maskeli bireyler tarafından ömürden koparıldı. Ailesiyle sessizce, birden fazla vakit dehşet içinde yaşadıklarını kim inkâr edebilir? Birtakım hisler her yerde birebirdir. Tehdit altında yaşayan mülteci çocuk, savaştan canını kurtarmış çocuk, dünya başşehri hoş İstanbul’da öldürülüyor. Suriyeli Abdullatîf Davvara ve kacı ırkçı, gerici, yobaz toplumlar için yalnızca bir kurban ve günahkârdı. Bazen bu günahkâr tabiatın ta kendisi oluyor, acımazsızca tahrip edilip birilerinin karnını değil gözünü doyurmak için verilen kurbanlar. Ülkemizde kirlenmeyen/kirletmedikleri su kaldı mı sanki ya delinmeyen dağ, talan edilmeyen orman. Neyse ki tabiatımızda inatçı olduğundan köklerinden aldığı muazzam güçle bu canı çıkan lakin huyu çıkmayanlara rağmen direniyor. Zafer gözü doymayanların değil karnı doyanların olacak!
Mamoste Rıfat Roni tutuklandı. Kültür ve lisan işçileri, öğretmenler adliye koridorlarında, soğuk ve kirli nezarethanelerde günlerce neden bekletildi? Çöküyor, süratli ve öfkeli biçimde çöküyor. Tıpkı sesini duyduğu lakin göremediği Karayılana havlayan Bozo üzere huzursuz. Mamoste Roni’nin her mevsim sözlerinden tomurcuklar patlıyor. Mamoste Roni’nin sözleri sizleri korkutmasın. Sözlerin gücüne inanın, düzgünleştirici gücüne, anlamayı sağlar, korkmanız için hiçbir münasebetiniz olmaması gerek. Lakin yaratmak istedikleri kaygı imparatorluğu için korkutmaktan daha uygun gereç olmadığını orta ara pişirilen gündemlerden anlıyoruz. Bu kadar şair ve retorik ustaları boşuna mı döktürdü tabletlere, parşömenlere harfleri. Mamoste Roni şahsında lisan işçilerini, öğretmenlerimizi ne unutacağız ne de unutturacağız.
Gidip duvara anlatsam sözlerimin ve kültürümün yaşadıklarını duvar küser, tahminen olduğu üzere tuzla buz olur. Lisanın ayaklar altına alınması ve gözden düşürülmesi için çok fazla metot, uygulayıcı pratikler gerçekleştirdiler. Hayatın her alanında nasıl gözden düşürebiliriz, diye sinemalar yapıldı, tiyatrolar sahnelendi, kitaplar yazıldı. Güney Afrika’da Zulu ve Xhosa lisanlarının beyazlar tarafından imlenişi ve daha sonra o lisanı konuşanlar ortasında da varlığını gösterdiği: sefalet, cahalet, fakirlik, çaresizlik, eziklik olarak görülüyordu. Beyaz adam türlü türlü oyunlarla bu iki kadim lisanı tabir yerindeyse her yerden silmişti. Başarılı olmuştu beyaz adam. O lisanı konuşan, o toprakların gerçek sahibi olan yerli halk kendi lisanından yüz çevirmişti. Âlâ hatırımdadır; bir devir Kürtçe konuşmak adeta utanç verici bir şey haline getirilmişti. Beşerler lisanlarını sokakta rahat konuşamıyordu. Lisanımız meskenlerin içine hapsedilmişti.
Güney Afrika’da uygulanan lisan siyaseti meyvelerini vermişti lakin Kürtçe kefeni yırtmıştı. Ülkede yaşayan kaç lisan bıraktılar? General Faşist Franko İspanya iç savaşından sonra İspanyolca dışında tüm lisanları yasakladı. Yıllarca bu faşizan uygulama devam ettirildi. Devrin müellifleri, çizerleri bu yasak karşısında çoğunluk sessizdi, ses çıkaranlar da ya mezarda ya da zindanlarda çürütülmekteydi. İran’da Zara Mohammedi’yi tutuklayanların Franko’dan aşağı kalır yanı var mı? Yok. Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana yasak olan Kürtçe’ye, 12 Eylül darbesiyle artan saldırlar, ortadan kaldırma teşebbüsleri direnişle akamete uğratılmış ve bugünlere Mamoste Roni’leri getirmiştir. Mohammedi’ler Roni’ler direnirken karşı cephe ya da yakın cephe dediğimiz, üç-beş yüzeysel noktada buluştuğumuz aydınlar, muharrirler, fikirli mecmua etraflarıyla denk gelişlerimizden biri de Cumartesi Anneleri’dir.
Her hafta olmasa da fırsat buldukça, aşağı üst iki haftada bir Cumartesileri Galatasaray Meydanına giderim. Evlatlarını, kardeşlerini, yakınlarını ve yoldaşlarını arayanlarla dayanışırız. Ne diyordu Arjantinli Anneler: Kaybedilmiş bir gayret yoktur, vazgeçilmiş bir çaba vardır, diyorlardı. Şiirlerde azgın bir insan hakları savunucusu, herkese gözyaşı dökecek kadar hisli, barış isteyecek kadar hümanist, özgürlük için şiirlerini ateşe verecek kadar da gözü kara olan bir şair elime bir gazete tutuşturdu. Özel sayıydı. Cumartesi Anneleri’nin 1000. Haftasına özel çıkarılmıştı. Sayı büsbütün anneler ve onların uğraşını husus alan şiirlerle doldurulmuştu. Gazetenin editör yazısında şöyle diyordu: Onlar aşkın ve barışın geleceği için gece gündüz bir “yeryüzü çiçeği” büyüttüler. Latin Amerika’dan, Anadolu’ya, Anadolu’dan Ortadoğu topraklarına kök salmış… Şairimiz tüm dünyayı dolaşmış, kaç kez kaç yerden geçmiş, aşağı üst sallanıp durmuş. İsim üstüne isim saymış. Hepsini aşkla muhabbetle anmış, lirizmin doruklarında dolaşmış. Demokrat, özgürlükçü, hak savunucusu, sosyalist, tabiat ve hayvan dostu. Tam geldi geliyor, diyorsun bir bakmışsın son çıkıştan öteki bir kıtaya direksiyon kırmış. Gelin görün ki her hafta meydanlardan seslerini duyuran Kürt Anneleri’nin ülkesini pas geçmiş. Karşımızda çıngıraklı bir zihniyet var, sistemin hizası dışına çıkamayanlar bize özgürlük uğraşında olsa olsa köstek olur. Yolu uzatır, tartışarak yorar, meşgul eder, oyalar… Kürdistan artık “pas geçilecek” günleri geride bıraktı bay şair…