Türkiye’de sahaf ve ikinci el kitap piyasası denilince akıllara birinci olarak İstanbul-Beyazıt’taki Sahaflar ile Kadıköy’de bulunan Akmar Pasajı geliyor. Bir vakitlerin kitap tutkunlarının uğrak yeri olan bu özel yerlerde işler bir müddettir güzel gitmiyor. Yaklaşık olarak 3-4 milyar TL civarında bir büyüklüğe sahip olduğu iddia edilen Türkiye kitap pazarında yapılan araştırmalar 2023’te kitap fiyat artışlarının dikkat cazip bir biçimde yükseldiğini gösteriyor. Türkiye Yayıncılar Birliği (TYB) ve başka bölüm raporlarına nazaran, kitap fiyatları yıllık bazda ortalama yüzde 60 ila 80 oranlarında arttı. Bölüm temsilcilerine nazaran bu artış, ekonomik şartlar, enflasyon ve maliyetler üzere faktörlerden kaynaklanıyor. Hal bu türlü olunca kesimin emektar dükkânları da yaşanan aksilikten nasibini aldı. Alanda faaliyet gösteren sahaflar ve ikinci el kitap satan dükkân sahipleri ise maliyet artışlarının yanı sıra “Büyük balık küçüğü yuttu” diyerek internette kendilerinden daha uygun fiyata satış yapan ‘yayınevleri’ni suçluyor.
SATIŞLARDA YÜZDE 80 DÜŞÜŞ
Hürriyet olarak sahanın nabzını tutmak istedik, Sahaflar ve Akmar Pasajı’nda esnafla görüştük. Fiyatlarda geçen yıla oranla yüzde 400’lük bir artış yaşandığını anlatan dükkân sahipleri, satışlarının ise yüzde 80 düştüğünü belirttiler. Hükümetten yayınevlerinin internetten satış yapmasının yasaklanmasını talep eden temsilciler, belediyelerden ise kendileri için uygun fiyatlı kiralık bir alan ayarlanmasını istediler. Lakin bu biçimde ayakta durabileceklerini savunan esnaf, “Böylece maliyetlerimiz düşer ve biz de bunu kitap fiyatlarına yansıtırız. Bundan esnaf da okur da şad kalır” dedi.
PASAJDA BİRÇOK DÜKKÂN KAPANDI
2023 prestijiyle Türkiye’de yaklaşık bin 500 ila 2 bin ortasında yayınevi olduğu belirtildi. Kitapçı sayısı hakkında ise fikir verilemedi. Sahaflar’da bir esnaf, gelinen durumu; “Eskiden bir eserden 20 tane alırken şu an bir tane alıyoruz. Satışlar o kadar düştü” biçiminde özetledi. “Yayınevi yılda tahminen beş sefer artırım yapıyor. Mecburen biz de yapıyoruz. Pasajdaki birçok dükkân kapandı” diyen ‘kitapçı’, kelamlarını şu formda sürdürdü: “En temel sorun yayıncının tutumu. Kitabı bana verdiğinden daha uygun fiyata internetten satışa çıkarıyor. Ben onunla nasıl çaba edebilirim? Yetkililerin bunun önüne geçmesi gerekiyor. O halde kitapçılar kapansın yayıncılar online’dan satsınlar. Müşteri gelip ‘İnternette daha uygun neden bu fiyata satıyorsunuz’ diyor. Ben yalancı durumuna düşüyorum.”
‘ALDIĞIM FİYATA SATAMAM’
Akmar Pasajı’nda faaliyet gösteren Şimal Kitap’ın sahibi Ramazan Tekçi de e-ticaretle rekabetin zorluğuna dikkat çekti. Tekçi, “Yayıncıdan aldığım fiyata ben internet üzerinden satamam. Benim onun üzerine masraflarımı eklemem gerekiyor. Yayıncının internetten satış yapması durdurulmalı. Bu durdurulursa lakin olağana döneriz” yorumunu yaptı.
Işık Kitapevi sahibi Hasan Işık da müşterinin gözünde ‘kandıran esnaf’ olarak görülmekten şikâyet ederek, “Maalesef küçük balık büyüğü yutuyor” dedi. Mucize Kitapevi sahibi Volkan Ağca ise “Artık bırakın satmayı kimse kitabını ödünç olarak bile vermek istemiyor” diye konuştu.
BELEDİYEDEN YER TALEBİ
1985’ten beri Kadıköy’deki Müteferrika isimli dükkânında sahaflık yapan Lütfü Seymen de Türkiye’de kâğıt fabrikasının kapatılmasının akabinde yaşanan maliyet artışlarını dalın geldiği noktada bir milat olarak gösterdi. “Kâğıt Çin’den geliyordu artık Rusya’dan, Endonezya’dan geliyor. Fiyatlar daha da yükselecek” diyen Seymen’e nazaran hükümet öncelikle bir kâğıt fabrikası açmalı. Seymen, bölümdeki öbür sıkıntılara ait olarak ise “Müşteriler internette ucuza satılan kitaba yöneldi. Belediyeler; sahaflar ve kitapçılar için bir yer açarak, uygun fiyatla kiraya verebilir. Böylelikle düşen maliyetlerimiz fiyatlara yansıyacak. Hem biz hem de okur memnun olacak” dedi.
KİŞİ BAŞINA 7.52 ADET KİTAP VAR
-Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu’nun (YAYFED’in) bandrol datalarına nazaran, yayıncılık bölümü 2022’yi 380 milyon kitap üretimi ile tamamlamıştı. 2023 yılında bu sayı 400 milyon 340 bin 577 oldu.
-TÜİK’in yıl ortası nüfus projeksiyon bilgileri baz alındığında ise bu yıl kişi başına düşen fiziki kitap sayısı 7.52 olarak gerçekleşti.
-TÜİK bilgilerine nazaran 2023’te ikinci el kitap pazarı yüzde 15 büyüdü. Fakat bundan e-ticaret satışları daha çok yararlandı. Çevrimiçi platformlarda yapılan araştırmalar, ikinci el kitap alım satımının genç nüfus ortasında tanınan olduğunu ortaya koyuyor.
-Kitap satış mecralarına bakıldığında bilhassa kültür yayıncılığında e-ticaretin hissesinin kendi içinde yüzde 61.95 oranına geldiği görülüyor. Kitap Pazarı Raporu’na nazaran çevrimiçi platformların ve e-ticaret sitelerinin satışlardaki hissesi 21.7’den 38.5’e çıktı.