Seray Şahinler – Yusuf Atılgan edebiyatımızın ‘sessiz ve derin’ yazarlarından… Kalemindeki tevazu, romanlarında yarattığı cihanla apayrı bir arşa eriyor. “Anayurt Oteli”, “Aylak Adam”, “Canistan” başta olmak üzere, edebiyatın çağdaş çizgideki yerine ivme kazandıran romanları, edebi çıtasının en hoş delili. Eşi Serpil Atılgan, yıllar evvel bir sohbetimizde “Yazdıklarından da anlaşılacağı üzere son derece titiz bir yazardı. En gerçek sözcüğü bulmak, en hoş cümleyi kurmak üzere şeyleri çok önemserdi. Başında yazardı” demişti.
Can Yayınları yeni yayımlanan “Atılgan: 1959’dan Günümüze Yusuf Atılgan Üzerine Yazılar” kitabında muharririn metinlerine bugünden bütünlüklü bir bakış sunuyor. Cem Akaş’ın yayıma hazırladığı kitapta Can Yücel, Selim İleri, Orhan Koçak, Murat Gülsoy, Nurdan Gürbilek’in ortalarında olduğu 37 ismin Atılgan hakkındaki görüşlerini okuyoruz. Yazılarda Atılgan’ı eşsiz bulanlar da var, yerden yere vuranlar da. Kitap bugünden bakınca, kısırdöngüye giren ‘eleştirinin eleştirisi’ için de bir okuma sunuyor. 70 yıla yayılan kıymetlendirme süreci Atılgan’ın romanlarını değişen ve dönüşen toplum ve kıymetler silsilesinde yine yorumlama noktasında değerli. Kitap vesilesiyle Cem Akaş ile konuştuk…
■ Atılgan hakkındaki yazıları kitapta toplama fikri nasıl çıktı? Seçkiyi nasıl oluşturdunuz?
Yusuf Atılgan, çağdaş Türk edebiyatının en kıymetli isimlerinden biri; bu ‘paye’ye de yaşarken yayımlanan dört kitabıyla ulaştı temel olarak. 1950’lerin sonlarından günümüze, Atılgan’ın yapıtları daima gündemde oldu, tekrar okundu, tekrar yorumlandı. Hasebiyle ortaya yıllar içinde, tenkidin de geçirdiği değişimlere koşut olarak değişen bir kıymetlendirme birikimi çıktı. Bunların en niteliklilerini bir ortaya getirmek, Yusuf Atılgan’ın yayıncısı olarak zati Can Yayınları’nın temel misyonlarından biriydi bence. Yazılmış her şeyi bir ortaya getirmedim elbette; birbirini tekrar eden yazıları eledim, çok öznel ‘hisler’ aktaran yazıları almadım, birtakım yazıları da kitabın çok uzun olmaması derdiyle dışarıda bıraktım.
■ Yazıların bütününe bakınca, Yusuf Atılgan’ın personasına dair ne söylüyor okura?
Atılgan’ın muharrir kimliği üzerine 10 yıllar boyunca çok farklı, hatta birbirine zıt şeyler söylenmiş. 1960’larda onu ‘edepsiz’ bulan, edebiyatı sapkın bir cinsellikle kirlettiğine inanan, onu ayrıksı, temsil kapasitesi olmayan bir bireye takılıp toplumu unutmakla suçlayan tenkitler yazılmış örneğin. Öte yandan Atılgan’ın daha birinci kitabıyla Türk edebiyatında çok şey değiştireceğini görenler de yok değil. Lisana ve bireye yaklaşımıyla, psikolojiyi önemsemesiyle ve kullanma biçimiyle, bireyi toplum içinde yalnızlaştırabilmesiyle Atılgan eşsiz bir muharrir olarak ortaya çıkıyor.
‘Karakter yaratmayı çok güzel beceriyordu’
■ “Üretken denemeyecek bir yazardı Yusuf Atılgan lakin Türk edebiyatı ve okuru üzerinde çok büyük ve günümüzde süren bir tesiri oldu” diyorsunuz. Bu tesirin nedenini neye bağlıyorsunuz?
Atılgan benim gördüğüm kadarıyla dünya edebiyatının modernist çizgisini çok yeterli özümsemişti ve çok düzgün bir insan gözlemcisiydi. Karakter yaratmayı çok düzgün beceriyordu, lisanı eğip bükmeyi de o denli.
■ Kitaptaki yazılardan, Atılgan’ın yapıtlarının periyodunda karşılık bulduğunu görüyoruz. Bugün de öyle… Değeri bilinen müelliflerden mı sizce Yusuf Atılgan? Yusuf Atılgan’ı edebiyat tarihinde ölümsüz kılan nedir?
Engebeli bir seyahati oldu Atılgan’ın ancak bugün artık okurun ona hakkını verdiğini söyleyebiliriz sanıyorum. Okumanın gitgide zorlaştığı, okunan metinlerin gitgide hafiflediği bir kültürel ortamda Atılgan’ın durumu bence hiç de kötü değil. Atılgan’ın kıymetinin birebir vakitte kendisinden sonraki müellifler tarafından da bilindiğini söylemek gerek, bu da onun unutulmamasında kıymetli bir etken.