Cumhuriyet devri edebiyatının usta isimlerinden olan Hladun Taner, edebiyatın pek çok alanında eserler vermesine karşın daha çok oyun ve tiyatrolarıyla anılır oldu. Yazdığı oyunlar günümüzde bile hala sahneye konuluyor ve izleyicilere aktarılıyor. Haldun Taner’in nükteli lisanı ve mizahı anlayışı onu edebiyatımızda farklı bir yere koyuyor.
Usta muharrir Haldun Taner, 16 Mart 1915’te hayata gözlerini açtı. Gazeteci, tiyatrocu, öğretim üyesi olan Taner, edebiyatımızda her alanda eser verdi.
Özellikle yazdığı piyesler ve tiyatro oyunlarıyla ön plana çıkan muharrir, hikayede de ustalığını göstermiştir. Devekuşu Kabare Tiyatrosu, Bizim Tiyatro ve TEF Kabare’yi kurdu.
Türkiye’deki epik tiyatronun birinci örneği sayılan Keşanlı Ali Destanı ile büyük ün sahibi oldu.“Tuş” isimli hikayesi ve Keşanlı Ali destanı oyunu tıpkı isimlerle sinemaya uyarlandı. “Devekuşu Mektuplar” başlıklı yazılarına Tercüman Gazetesi’nde başladı.
1953 yılında New York Herald Tribune ile Yeni İstanbul gazetelerinin düzenlediği memleketler arası bir yarışta “Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu” hikayesiyle birinci oldu.
Hikayelerindeki hümanist anlayış
Sait Faik Öykü Armağanı’nın birincisini On İkiye Bir Var ile kazandı. Yalı’da Sabah yapıtıyla 1983’te Sedat Simavi Ödülü’ne layık görüldü. 1987’den beri Haldun Taner Hikaye Mükafatı verilmektedir.
Usta muharrir, kıssalarında büyük bir hümanist anlayışı çerçevesinde bir arının bal yapması üzere satırlarını yan yana döşer. Cümlelerinde insan ve tabiata dair güzellemeler yer almakla birlikte, insanların kibirden ve ön yargılarından arındırılması gerektiği konusunda ihtarlarda bulunur.
Yazarın hikayelerinin konusu çoklukla yaşama sevgisi, aşk sevgi, memnunluk, sade ve mütevazı bir hayat oluşturmuştur. Orhan Kemal ve Sait Faik Abasıyanık’ın beslendiği argümanlardan farklıdır onunki.
Varoluş çabası….
Taner, daha çok kent insanları üzerinde dururken, Cumhuriyet periyodu insanların çağdaşlaşma sarmalı içerisindeki varoluş gayretini satırlarına bahis edinir. Sade, anlaşılır, duru bir üslubu benimseyen usta muharrir, Türkçeyi en uygun kullanan edebiyatçıların başında geliyor.
Taner’in elimdeki Konçinalar kitabı da çok duru bir Türkçeyle ele alınmış satırlar bir ırmak üzere akıp gidiyor. Toplam 13 hikayeden bir ortaya gelen kitap, müellifin ünlü hikayesi olan On İkiye Bir Var’la başlarken, Göğüslü Hayvanlar isimli hoş kıssayla son buluyor.
“Nasıl başladı, ne vakit başladı””
“Nasıl başladı, ne vakit başladı, bilemiyorum. Lakin birinci belirtiler, dokuz yaşımda iken patlak verdi. Konuklarla bahçede oturuyorduk. Yaşlı bir zat saati sordu. Aksi üzere, kimsede saat yoktu. Eniştem içeri, saatte bakmaya koştu. Ben o aralık; “Üçü yirmi üç geçiyor” deyivermiştim.
Bu tutturuşa, evvel kimse şaşmadı. Boğazda, geçen vapurlara bakıp vakti bazen dakikası dakikasına kestirmek mümkündür. Görünürde vapur filan olmadığı anlaşılınca gözler fal taşı üzere açıldı.
“Peki, lakin nasıl bildin?”
“Bilmem” dedim. “Dilimin ucuna geliverdi işte.”
Rahmetli halam; “Tesadüf a canım” dedi. “Attı tuttu iste. Olmaz mı bu türlü şeyler?”
Öbürküler de;
“Evet dediler, “Tesadüf. Fakat bu kadar olur yani.”
“Bire beş var. Teğe beş var” diye sayıklıyordum.
Haldun Taner öldü
İstanbul Kent Tiyatrosu’nun Kadıköy Sahnesi’ne ve Caddebostan’da bir sokağa ismi verildi. Türkiye’de tiyatronun ‘bir bilim dalı’ olmasında tesirli olan ve 2012 yılında İstanbul Üniversitesi Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi’ne ismi verilen Haldun Taner, 7 Mayıs 1986’da İstanbul’da hayata veda etti.