İnsanlık tarihindeki en büyük başarılardan biri ateşin kontrolünün sağlanmış olmasıdır. Böylece insanlar geceleri güvende kalabilmeye, yemeklerini pişirebilmeye ve soğuktan korunmaya imkan sağlamıştı. Sonrasında nesiller boyunca geceleri aydınlatmış olsak da, yapay ışıkların hayatımıza girmesiyle beraber bu korunma durumu yerini adeta bir ışık şovuna bıraktı.
Bilim insanlarına göre bu yapay ışıklar insanlar üzerinde olumsuz etkilere sahip olabiliyor, örneğin bazı hormanların salgılanması konusunda sorunlar yaşayabiliyoruz. Öte yandan biz bu sorunları bir şekilde ortadan kaldırabiliyor olsak da bir de bizim yarattığımız yapay ışık kirliliği yüzünden mağdur olan başka canlılar var: hayvanlar.
Yapay ışıklar hayvanlar için büyük risk
Ülkemizin Akdeniz kıyıları, özellikle Belek, Dalyan gibi bölgeler soyu korunma altına alınmış olan Caretta Caretta’ların doğum yaptığı bölgeler olarak biliniyor. Bu bölgede bebek kaplumbağlar yumurtadan çıktıktan sonra ay ışığı ve yakamozlara bakarak denizi bulabiliyor. Bu nedenle kaplumbağalar yumurtadan çıkacağı zaman özel olarak etraftaki ışıklar kapatılır. Ancak ışık yalnızca onları etkilemiyor.
Güveler, kelebekler, çok sayıda böcek türü, gece yaşayan canlılar da ekosistemin önemli bir parçası. Yapay ışık bu canlıların da yaşamını oldukça ciddi şekilde etkiliyor. Örneğin bazı endemik türler, ay ışığında çiftleşme dansı yapmak yerine gelip evlerin lambalarının etrafında dönüyorlar.
Araştırmacılar, her yıl yapay ışık oranının %2 ile %6 arasında değişen oranlarda artış gösterdiğini ifade ediyor. Işık kirliliği arttıkça canlıların yaşam döngüsü de bozuluyor. Canlıların yaşamı aslında uyku, beslenme, dinlenme ve üreme döngüsü şeklinde geçer. Yapay ışıklar hem gün döngüsü hem de mevsim algısı konsundan hayvanların yanılmasına neden oluyor. Her yıl milyonlarca canlı bu nedenle ölüyor.
Bilim insanlarına göre bu durumun çözülmesi için bazı adımlar atılması gerekiyor. Örneğin ayın ya da yakamozların ışığına hiç benzemeyen, kısık ışıklar kullanmak kablumbağaların yolunu şaşırmasına engel olabiliyor. Öte yandan ışık kirliliği en kolay çözülecek sorunlardan biri olarak gösteriliyor.